อัญมนีแห่งพงไพร
หลัง จากเวลาว่างเว้นไปเกือบ ๓ o ปี ที่ ที่ไม่มีการพบเจอ ฟาแลนด์เขากวางอ่อนต้นใดเลยที่ มีลักษณะ เข้ากันได้กับ ฟาแลนด์เขากวางแดงต้น “ ฉัตรลดา ” หลังจากนั้นในเดือนสิงหาคม พ ศ. ๒๕๔๕ จากเทือกเขาบริเวณ ดอยขุนตาน เทือกเขาสูงทางภาคเหนือระยะทาง ๔๘ กิโลเมตรทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ของเชียงใหม่ กระดับความสูง ๗ oo เมตรจากระดับน้ำทะเล คนเก็บของป่าท้องถิ่นคนหนึ่งได้พบและเก็บ ฟาแลนด์เขากวางอ่อนต้นหนึ่งซึ่งมีลักษณะของสีซึ่ง พิเศษ โดดเด่น กว่าต้นอื่นทั้งหมด และได้นำมาให้คุณ สุรพนธ์ ตังกิตติสุข เจ้าของร้านขายต้นไม้ ดอกไม้ อุปกรณ์การเกษตร รวมถึงกรงนก และอาหารนก ในตลาดท้องถิ่นแห่งหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งแต่เดิม เขาเคยปลูกเลี้ยงและขาย กล้วยไม้พันธุ์แท้มาก่อน และ ได้เลิกปลูกเลี้ยงไปในเวลาต่อมา ในครั้งนั้นเขาได้รับซื้อเขากวางแดงต้นนี้ เพราะความเด่นที่หายากของกล้วยไม้ต้นนี้
ภาพ : Phalaenopsis cornu-cervi forma Chattaladea "Chinainthorn"
แต่เนื่องจากในเวลานั้นเขาไม่ได้ปลูกเลี้ยงกล้วยไม้แล้ว ในเวลานั้น เขาจึงได้มอบฟาแลนด์เขากวางอ่อนแดงต้นนี้ ต่อให้ คุณชิเนนทร นทร เช่นเดียวกับที่คุณประวิทย์ ได้เคยจัดการกับฟาแลนด์เขากวางแดงต้นแรกของเขา หลังจากที่คุณชิเนนทรได้ปลูกเลี้ยงเป็นเวลาไม่นานนัก ก็ได้ตัดสินใจลองผสมข้ามต้นกับต้นของคุณประวิทย์ ฉัตรลดา ซึ่งเคยทดลองผสมตัวเองหลายแล้วไม่สำเร็จ ซึ่งในครั้งนี้ ได้ใช้ ต้นป่าจากขุนตานเป็นต้นแม่เพื่อถือฝัก โดยใช้เกสรตัวผู้จากต้นฉัตรลดาเป็นพ่อ และจากคู่ผสมดังกล่าว ก็ประสบความสำเร็จตั้งแต่ในการผสมติดฝักครั้งแรกเลยทีเดียว
ในเวลา ๓ ปีต่อมา คุณ ชิเนนทร ได้มอบขวด ลูกไม้ชุดแรกที่ได้จากการผสมในครั้ง มาในผม ๑ ขวด ซึ่งผมได้ออกขวดปลูกเลี้ยง ที่สหรัฐอเมริกา ลูกไม้ชุดนี้ ทั้งของคุณชิเนนทร และของผม ได้เติบโตและออกดอกในเวลาไล่เลี่ยกัน ซึ่งผมได้นำทุกต้นที่ดอกบานทั้งหมด นำไปเทียบเคียงลักษณะสีกับ ต้นของคุณประวิทย์ ผลปรากฏว่าลูกไม้ชุดนี้ ไม่มี เส้นขีด ลายริ้ว ลายบั้ง หรือประจุด พื้นสีแดงสม่ำเสมอ เมื่อยกขึ้นดูผ่านแสงก็สามารถ มองทะลุพื้นหลังได้ชัดเจน ทั้งฟอร์มดอกก็เรียบ เนียน ดูผึ่งผาย สวยงามมาก จากลักษณะภายนอกที่ปรากฏ เขากวางแดงต้นจากป่าทางเหนือของไทย ที่ถูกค้นพบที่ดอยขุนตานต้นนี้ มีรูปลักษณ์ ไม่ต่างจากเขากวางแดง ต้นฉัตรลดา ซึ่งคาดว่าน่าจะมาจากแหล่งสายพันธุ์ฟาแลนด์เขากวางอ่อนทะเลบัน (เขากวางอ่อนจากป่าทางใต้ ของไทยซึ่งมีก้านดอกยาวกว่าสายพันธุ์จากที่อื่น) ซึ่ง ดร. กุนนา ไซเดนฟาเดน (G.Seidenfaden) ได้กล่าวรวมไว้ถึงสายพันธุ์ที่พบ
ภาพ : เขากวางอ่อนดอกแดง ชุดแรกที่ผสมออกมา เรียกชุดนี้ว่า F1
ในเขตติดต่อกับประเทศมาเลเซียตอนเหนือ และภูมิภาคในแถบ อันดามันด้วย ซึ่งเขากวางแดงต้นป่าทั้งสองต้น อาจกล่าวได้ว่ามาจากเป็นสายพันธุ์ที่มีมีดอกลักษณะ เดียวกัน คือมีสีแดงใสเป็นสีพื้นเสมอทั่วทั้งดอก ที่มาจากแหล่งธรรมชาติที่มีสภาพแวดล้อมและภูมิอากาศต่างกันโดยสิ้นเชิง และมีระยะทางที่ห่างกันนับ ๑ooo กิโลเมตร ต้นหนึ่งมาจากป่าดิบชื้นทางภาคใต้ ส่วนอีกต้นมาจากเขาสูงทางภาคเหนือของประเทศไทย
ขณะนี้ได้ มีการจำแนก และกำหนด คำนิยามที่ช่วยขยายความตามแบบแผนทางพฤกษศาสตร์ ( Infraspecific epithet ) ระบุถึงลักษณะ ของฟาแลนด์ เขากวางแดงสายพันธุ์ ฉัตรลดา โดยเฉพาะต้นคุณประวิทย์ และต้นอื่นๆในแบบเดียวกัน ซึ่งมีรายละเอียดต่างจากคำนิยาม ของฟาแลนด์เขากวางใต้สายพันธุ์ ทะเลบัน หรือฟาแลนด์ทะเลบัน ด้วยเหตุผลสามข้อโดยสำคัญคือ
๑) มีฟอร์มรูปร่างแตกต่างกันจากฟาแลนด์เขากวางใต้ สายพันธุ์ ทะเลบัน
๒) มีหลักฐานหรือข้อบ่งชี้ที่แสดงได้ว่าฟาแลนด์เขากวางแดง สายพันธุ์ ฉัตรลดา ไม่ได้เป็นการกลายพันธุ์ ที่พบโดดๆ แต่เพียงต้นเดียว
๓) เมื่อเทียบจากฟาแลนด์เขากวางต้นอื่นๆ เราจะพบความนิ่งของสายเลือดซึ่งคงเอกลักษณ์ เด่นถ่ายทอดไปยังลูกหลาน ซึ่งได้จากการผสมข้ามต้นป่าพ่อแม่ทั้งสองที่ ได้ค้นพบและเป็นต้นแบบของสายพันธุ์ ใหม่นี้
รายละเอียดที่ได้จำแนกและบันทึกขึ้นทะเบียนในสารบบ วงการพฤกษสาสตร์สากล ซึ่งมีคำนิยามอธิบายความเป็นภาษาลาตินดังนี้:
Phalaenopsis cornu-cervi forma chattaladae Grove, forma nova
Type: From a cultivated plant, May 10 ,2006,D. Grove (holotype:BKL,Photo BKL). The cultivar name of the type specimen is “Chinanthorn”.
Sepalis petalisque punctis vittis maculisve omnino carentibus et utrinque , etiem ad marginem , uniformiter sanguineis a forma tipica speciei differt.
(Translation: From the typical form of the species it differs in sepals and petals completely lacking dots ,bands or blotches and on both sides , even to the margin,uniformly blood – red .)
แปลความจากคำนิยามภาษาละติน (ซึ่งเป็นธรรมเนียมในการเขียน
บรรยายคุณลักษณะเพื่อจำแนกพันธุ์ไม้ ชนิดใหม่) ดังนี้
“จากต้นแบบเดิมของฟาแลนด์ชนิดนี้ พบว่ามีความแตกต่างที่กลีบนอกและกลีบในทั้งหมด ปราศจาก จุด ลายบั้ง หรือปื้นสีแต้มใดๆ ทั้งสองด้านของกลีบดอก เป็น สีแดงเลือด ทั่วทั้งดอก ”
แผนการอนุรักษ์ สายพันธุ์
หลังการผสมครั้งแรก เรารอให้เห็นดอกของลูกไม้ชุดแรกบานเกือบทุกต้นเพื่อดู ความหลากหลายของดอกแต่ละต้นเสียก่อน หลังจากนั้น คุณชิเนนทรและผม ได้ตัดสินใจที่จะผสมลูกไม้ในรุ่นที่สองหลังจากที่ได้เห็น ดอกของลูกไม้ ที่ได้จากต้นป่าพ่อแม่ในชุดแรกนี้แล้ว