สามปอยชมพู ถือได้ว่าเป็นสามปอยที่มีความสวยงามมากชนิดหนึ่ง มัน เป็นสามปอยที่มีสีหวานได้ลงตัว ในอดีต สามปอยชมพูพบได้ทั่วไปในภาค เหนือของไทย มันกระจายพันธุ์ไปทั่วแทบทุกพื้นที่ ผมได้เดินทางไปยัง บ้านของเซียนกล้วยไม้เก่าแก่ท่านหนึ่งในเชียงใหม่ ลุงมานะข้าราชการ กรมทางหลวง อดีตนายช่างใหญ่กรมทางฯ ท่านเป็นคนหนึ่งที่คุ้นเคยดีกับ สามปอยชมพูในครั้งอดีต เรื่องเล่าของท่านน่าสนใจทีเดียว “เมื่อสมัยที่ เริ่มเล่นกล้วยไม้ใหม่ ๆ สามปอยชมพูนั้นมีเกลื่อนเต็มไปหมด แต่ที่จะหา ลักษณะดี ๆ ได้นั้นยากมาก เมื่อก่อนที่เดินทางเข้าป่าเพื่อไปหาสามปอย ชมพูสักต้นนั้น ต้องเตรียมไม้หลาวที่ยาวหลาย ๆ เมตรติดตัวไปด้วย และ บางครั้งถึงกับต้องปีนต้นไม้สูงหลายเมตร มีครั้งหนึ่งที่ไปพบสามปอย ชมพูเผือกเข้า มันอยู่บนต้นไม้สูงมากทีเดียว เพื่อนหลายคนต่างก็พากัน ทยอยกลับแล้ว ด้วยความที่ไม่รู้จะทำอย่างไรดี ก็เลยตัดสินใจปีนขึ้นไป เก็บ ซึ่งก็คุ้มค่ามากทีเดียว เพราะต้นเผือกต้นนี้ฟอร์มดีและเป็นต้นเผือกบริสุทธ์ซึ่งหา

ได้ยากนะ” ลุงมานะย้ำ ก่อนอธิบายถึงความหมายของเผือกบริสุทธิ์ “ถ้าเป็นสามปอยชมพูที่เผือกแท้ ปากมันจะต้องขาว ถึงแม้ดอกจะแก่แล้ว ปากก็ต้องยังขาวอยู่ แต่ถ้าเป็นสามปอยชมพูที่เผือกไม่แท้ละก็ ปากมันจะ มีสีออกชมพูเรื่อ ๆ” นอกจากคำอธิบายสามปอยชมพูเผือกของลุงมานะแล้ว คุณชิเนนทรเองก็ได้อธิบายลักษณะ ของสามปอยชมพูไว้เช่นกัน “คำว่าสามปอยชมพู มันมีที่มาตรงปากของดอกนั้นมีลักษณะเป็นสีชมพู แต่ไม่ใช่แค่นั้น หรอก” คุณชิเนนทรกล่าว พลางชำเลืองสายตาราวกับจะให้ผมคาดเดาคำตอบเพิ่มเติมก่อนเฉลย “นอกจากปากที่ มีสีชมพูแล้ว หลังดอกก็ยังเป็นสีชมพูด้วย” พูดจบท่านก็ได้พลิกกลีบหลังสามปอยชมพูให้ชม สิ่งที่ผมเห็นคือสีชมพู อ่อน ๆ บนพื้นสีขาวบริเวณหลังดอกของสามปอยชมพู ซึ่งผมไม่เคยสังเกตมาก่อน นี่คงเป็นรายละเอียดเล็ก ๆ น้อยๆ ที่เหล่าเซียน ๆ ต้องสังเกตุอย่างหมดจด

     ลักษณะสามปอยชมพูโดยทั่วไป นั้นมีสีของพื้นดอกเหลืองเจือเขียวมีแต้มสี น้ำตาลอมแดงหรือ มีลายสมุกเป็นตารางกระจายชัดเจนทั่วทั้งดอก บางครั้งเม็ดสีที่กระจายบนพื้นดอกก็ น้อยเป็นเพียงลายกระจุดไข่ปลาเพียงประปราย บนพื้นดอก บริเวณกลีบปากของดอกจะเป็นสีชมพูหวานไปจนถึงบริเวณโคนของแผ่นกลีบด้าน ข้างกลีบปาก (side lobe) ก้านดอกนั้นยาวราว ๑ ฟุตได้ บนก้านดอกประกอบไปด้วยจำนวนดอกเรียงรายราว ๆ ๑o – ๑๕ ดอก ฟอร์มของสามปอยชมพูนั้นมีทั้งลักษณะกลม และลักษณะฟอร์มกลีบ ในกรณีของฟอร์มดอกที่สวยๆนั้น คุณชิเนนทรได้ระบุว่า เป็นสิ่งที่หาพบได้ยาก มีจำนวนน้อยที่จะพบฟอร์มกลมก้าน ดอกสั้น ช่อแน่น สีเข้ม และมีดอกขนาดใหญ่