ลองมาเอ่ยถึงเอื้องสายที่ให้ดอกหน้าตาแปลกๆแล้วละก็ คงต้องยกให้เจ้า ตอติเล กันละครับ ด้วยลักษณะของกลีบดอกที่เล็กเรียวแหลมที่บิดริ้วจนแทบจะคล้ายคลึงกับริบบิ้นที่ใช้ผูกห่อของขวัญ ประกอบกับปากดอกอันม้วนกลมเหมือนขนมเมล่อนที่แสนจะพิลึกพิลั่น ตอติเล จึงเป็นกล้วยไม้ติดอันดับโหวตเอื้องสายแปลกของพวกเราชาวออร์คิดทรอปิคอลครับ
     ตอติเล จัดเป็นกล้วยไม้สกุลหวาย (Dendrobium) ชื่อวิทยาศาสตร์ของ ตอติเล คือ Dendrobium tortile (เดน-โดร-เบียม-ตอ-ติ-เล) และยังมีอีกชื่อที่ถูกตั้งโดยคนไทยเราเองนี่แหละครับว่า Twisted Dendrobium ซึ่งความหมายออกมาก็คงจะราว ๆ ว่า หวายบิด ครับ ตอติเล เป็นกล้วยไม้อิงอาศัยที่เติบโตบนคาคบไม้สูงซึ่งหาได้ในป่าดิบในบ้านเราครับ นอกจากนี้ ตอติเล ยังมีสายพันธุ์กระจายไปทั่วภูมิภาคเอเซียของเราตั้งแต่ อินเดีย บังกลาเทศ เกาะอันดามัน มาเลเซีย พม่า ไทย ลาว และ เวียดนาม เติบโตบนพื้นที่ความสูง ๑,๒๒๐ เมตรจากระดับน้ำทะเล แต่ก็กลับพบว่า ตอติเล นั้นสามารถเลี้ยงในที่ที่มีอากาศร้อนได้แม้จะอยู่สูงจากระดับน้ำทะเลเพียง ๑๕๐ เมตร นับได้ว่า ตอติเล เป็นกล้วยไม้ที่สามารถปรับตัวได้เก่งจริง ๆ ครับ


ภาพ ตอติเล ในราวประกวดกล้วยไม้ที่ตลาดคำเที่ยง เชียงใหม่

     ในบ้านเรา ตอติเล ถูกเรียกในอีกหลาย ๆ ชื่อ เช่น เอื้องไม้ตึง เอื้องตีนนก และ เก๊ากิ่วแม่สะเรียง ซึ่งชื่อเรียกในแต่ละท้องถิ่นที่แตกต่างออกไปนี้อาจจะมีที่มามาจากรูปลักษณ์ของดอก หรือสถานที่ที่พบ ตอติเล ก็เป็นได้ครับ
     ลักษณะทั่วไปของ ตอติเล เป็นกล้วยไม้อิงอาศัย มีลำลูกกล้วยสูงประมาณ ๑๐ - ๓๐ เซนติเมตร โคนเรียวคอด แตกหน่อเจริญเติบโตทางด้านข้าง ใบออกเรียงสลับตามข้อต้น ออกดอกตามข้อใกล้ปลายยอด โดยตาดอกหนึ่งดอกจะให้ดอก ๒ - ๓ ดอก กลีบดอกเป็นสีม่วงอมชมพู โดยมีกลีบปากห่อคล้ายปากแตร มีลักษณะเป็นสีขาวนวลและมีเส้นสีม่วงขีดเป็นลายอยู่ ดอกกว้าง ๖ - ๗ เซนติเมตร ออกดอกช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ถึงเมษายนของทุกปี ดอกของ ตอติเล มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ


ภาพดอกของ ตอติเล แบบหันข้าง ลักษณะคล้ายกับนกที่กำลังโบยบิน

วิธีการปลูกเลี้ยงเอื้องสาย ตอติเล
     ปกติแล้ว ตอติเล นิยมปลูกในกระเช้าไม้ หรือ กระเช้าพลาสติก ๔ นิ้ว ครับ บางครั้งเราก็นำปลูกติดกับขอนไม้ซึ่งจะทำให้ดู ตอติเล ยามให้ดอกเป็นธรรมชาติที่สุดครับ
๑. ในการปลูก ตอติเล ให้เราเตรียมภาชนะในการปลูก เช่น กระเช้าไม้ กระเช้าพลาสติก หรือ ขอนไม้ ให้พร้อม
๒. นำกาบมะพร้าวที่ผ่านการแช่น้ำไว้แล้วอย่างน้อย ๒-๓ คืน มาเตรียมไว้ครับ ต้องแช่น้ำก่อนนะครับ ถ้าไม่แช่ ยางเลนินในพร้าวจะทำให้ ตอติเล ที่เราจะปลูกรากไม่ยอมเดินไปนานเลยครับ
๓. ถ่าน ให้ตัดเป็นก้อนเล็ก ๆ เหมือนกับรูปร่างของลูกเต๋า เอาให้ใหญ่กว่าขนาดรูของกระเช้านะครับ ถ้าเล็กกว่าจะหลุดออกรูหมด อย่าใช้ถ่านก้อนใหญ่หรือลักษณะไม่เป็นทรงนะครับ เหตุผลคือ มันไม่เป็นระเบียบ ปลูกแล้วดูรกครับ
๔. นำถ่านที่ทำเป็นก้อนเล็ก ๆ วางรองพื้นกระเช้าพลาสติก หรือ กระเช้าไม้ให้เป็นระเบียบสวยงาม
๕. นำกาบมะพร้าววางเรียงตัวกันให้สวยงามครับ เอาให้พื้นขนานเท่ากันเลยครับ อย่าใส่จนล้นกระเช้านะครับ เอาให้ถึงคอกระเช้าพอสวยงามพอ
๖. ให้เรานำ ตอติเล ของเราวางลงบนกาบมะพร้าว รากมันจะวางบนพอดีเลย ซึ่งตรงนี้หลายคนคงคิดว่ามันจะต้องหล่นแน่ ๆ ให้เราหาเชือกมามัดกิ่งก้าน ตอติเล ไว้ครับ มันจะเหมือนกับ ตอติเล นั่งอยู่บนกาบมะพร้าวพอดี
****เหตุผลที่เราไม่ฝังราก ตอติเล ลงกาบมะพร้าวเพราะว่า ถ้าฝังรากแล้วละก็ ตอติเล จะเน่าได้ง่ายครับ ปกติกล้วยไม้จะมีรากเกาะบนเปลือกไม้อยู่แล้วไม่ใช่ฝังโคนลงบนเปลือกไม้ครับ****
๗. หาที่ร่มรำไร รดน้ำเพียงเวลาเดียวคือ เช้า หรือ เย็น อย่ารดสาย เพราะจะทำให้ใบเน่าโคนเน่าได้ครับ
๘. สำหรับท่านที่นำติดขอนไม้ ให้นำกาบมะพร้าวรองนาบระหว่างขอนไม้กับรากของ ตอติเล แล้วมัดด้วยเชือกหรือฟิวให้แน่น อย่าให้ขยับหลวมได้ครับ แล้วนำแขวนไว้ในที่ร่มรำไร รอเวลาให้รากเดิน


ลักษณะการแทงดอกของ ตอติเล

วิธีดูแลให้ ตอติเล ออกดอกงามทุกปี
๑. ผู้เลี้ยงต้องหมั่นรดน้ำ ตอติเล ทุกวันในช่วงที่ฝนไม่ตก เพื่อให้ต้นแข็งแรงได้อ้วนท้วนสมบูรณ์
๒. ถ้าเป็นไปได้ให้ใส่ปุ๋ยสัปดาห์ละ ๑ ครั้ง โดยปกติทางสวนเราจะใช้สูตรเสมอเช่น ๒๑-๒๑-๒๑ ครับ
๓. ดูแลแบบนี้ไปทุกวันจนกระทั่ง ตอติเล เริ่มแทงดอกผลิบาน เห็นดอกแล้วก็สุขใจคุ้มค่าที่เราดูแลครับ

←　กลับหน้าสายพันธุ์กล้วยไม้