ดูอย่างไรว่าเมื่อไหร่ถึงจะขึ้นกระถางนิ้วได้ ? ... คำถามนี้อาจมีอยู่ในใจหลาย ๆ คนที่กำลังฝีกออกขวดกล้วยไม้ แต่ไม่รู้ว่าเมื่อไหร่ควรจะขึ้นกระถางนิ้วดี จริง ๆ แล้ว การขึ้นกระถางนิ้วนั้นสามารถทำได้ตั้งแต่ภายหลังจากการ ออกขวดทันทีครับ มีท่านผู้รู้กล่าวกับผมว่า "ออกขวดแล้วก็หนีบนิ้วได้เลย โตไวด้วย" ผมจึงลองทำตามดู ปรากฏว่า ลูกไม้ที่นำขึ้นกระถางนิ้วโตไวกว่าลูกไม้ที่ผึ่งในตะกร้าเสียอีกครับ

อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม : สเฟกนั่มมอส หรือ โฟม หรือ กาบมะพร้าว หรือ ออสมันดา ก็ได้ครับ + กระถางนิ้ว เอาละมาดูวิธีการขึ้นกระถางนิ้วง่าย ๆ ด้วยขั้นตอน 2 ขั้น 3 ภาพด้านล่างนี้กันครับ



ขั้นตอนที่ 1 ให้นำสเฟกนั่มมอส ห่อตรงรากครับ ให้พอดี ไม่แน่นไป ไม่หลวมไปครับ และระวัง อย่าพันจนชนิดที่ว่า ลงกระถางนิ้วแล้วฝังโคนครับ ดูในภาพประกอบ ให้รากของกล้วยไม้ ลอย ขึ้นมาบ้าง เราจะต้องไม่ฝังรากจนหมดเหมือนการปลูกพลิกปลูกมะเขือนะครับ ต้องเน้น ๆ เลยว่าให้มีรากโผล่ขึ้นมาหายใจบ้าง
ขั้นตอนที่ 2 ให้นำกล้วยไม้จับลงกระถางนิ้ว แค่นี้แหละครับ เป็นอันเสร็จพิธีการหนีบลูกไม้ลงกระถางนิ้ว ง่ายไหมละครับ

ทำไมถึงต้องขึ้นกระถางนิ้ว ทำไมไม่ลง 4นิ้ว เลยละ ?
      ปัจจัยหลัก ๆ เลยก็คือ แง่การค้า การนำลูกไม้ลงกระถางนิ้วนั้น สร้างคุณ ค่าทางราคาได้มากกว่าลูกไม้ที่ เปลือยรากอยู่ในตะกร้านั่นเองครับ และข้อดีของการขึ้นกระถางนิ้ว ลูกไม้จะโตเร็วกว่าการนำไปวางบนกระเช้า 4 นิ้ว เนื่องจากภายในกระถางนิ้วเราจะมีเครื่องปลูกจำพวก สเฟกนั่มมอส ออสมันดา กาบมะพร้าว หรือ โฟม อยู่ เครื่องปลูกเหล่านี้ เมื่อเราฉีดปุ๋ยแล้ว มันจะยังกักเก็บเกาะติดกับเครื่องปลูก ลูกไม้ยังสามารถนำเอาไปใช้ได้ ครับ มันจึงโตวันโตคืนเพราะได้อิ่มกับธาตุอาหารทั้งหลายนี่แหละ และเมื่อเครื่องปลูกที่เป็นอินทรีวัตถุเหล่านี้ผุพัง มันจะกลายเป็นอาหารให้กับลูกไม้ได้ด้วยนั่นเอง

แล้วถ้านำเครื่องปลูกอัดลงกระเช้า 4 นิ้วแล้วเอาลูกไม้ลงไม่โตไวกว่าเหรอ ?
      ถ้าทำแบบนั้น เน่าแน่นอนครับ เนื่องจากลูกไม้ยังต้นเล็ก กระเช้า 4นิ้วมีขนาดใหญ่เกินไป การนำเครื่องปลูกใส่ เต็มกระเช้าจะทำให้เครื่องปลูกชื้นสูงมาก ซึ่งเกินความจำเป็นต่อลูกไม้ ความชื้นที่มากนี้จะส่งผลทำให้ลูกไม้ตาย ครับ เว้นเสียแต่ว่า คุณจะนำเครื่องปลูก ปั้นเป็นก้อนกระจุกกลม ๆ เล็ก ๆ แล้วมัดติดกับกระเช้าบนบริเวณพื้นที่ใกล้ รากของลูกไม้ วิธีนี้จะช่วยสร้างความชื้นได้อย่างพอดี ลูกไม้ก็จะโตไปตามธรรมชาติของมันได้อย่างปกติครับ


ในภาพ ลูกสามปอยที่ออกจากขวด นำขึ้นกระเช้า 4 นิ้ว โดยใช้ถ่านเป็นเครื่องปลูกรองพื้นเฉพาะบริเวณที่ลูกไม้วางอยู่เท่านั้นครับ จินตนาการง่าย ๆ ตอนนี้ลูกไม้นั่งอยู่บนก้อนถ่าน ขนาดเท่าเหรียญบาทเพียงก้อนเดียวเท่านั้น นอกจากถ่านแล้วเรายังใช้วัสดุที่ให้ความชื้นอื่น ๆ ได้อีก เช่น สเฟกนั่มมอส การใช้ก็เพียงปั้นเป็นก้อนกลม ๆ แล้วนำไปวางไว้ใกล้ ๆ กับรากของลูกไม้ในกระเช้า 4 นิ้วเท่านั้นครับ ในภาพจะมีลูกสามปอยอยู่ 2 ต้น เหตุผลที่ทำแบบนี้เนื่องจากประหยัดพื้นที่การปลูก และเมื่อสามปอยโตขึ้นมันจะเหมือนต้นเดียวแต่แตกหน่อ 2 หน่อ เวลาให้ดอกก็จะมีหลายก้านดอกพลั่งพลูดีครับ

แล้วผึ่งในตะกร้าไปเพื่ออะไร ?
     การผึ่งในตะกร้า บางครั้งเป็นการพักฟื้นลูกไม้ภายหลังจากการออกขวดครับ เนื่องจากลูกไม้ที่อยู่ในขวดจะได้ ความชื้น 100% ทันทีที่ออกมาสู่โลกภายนอก ลูกไม้ต้องพบกับสภาพบรรยากาศที่ไม่นิ่งแน่นอน มันจึงต้องปรับตัว หลาย ๆ อย่าง การผึ่งในตะกร้าจะช่วยพักลูกไม้ที่ออกขวดใหม่ ๆ ให้ทำใจกับสภาพแวดล้อมภายนอกได้นั่นเองครับ นอกจากนี้แล้ว การผึ่งในตะกร้า บางครั้ง เราอาจสามารถผึ่งไปตลอดจนกว่าลูกไม้จะแตกรากใหม่และผลิใบใหม่ ได้เลยโดยไม่ต้องขึ้นกระถางนิ้ว การทำเช่นนี้จะประหยัดพื้นที่ได้จำนวนมาก คิดตามนะครับ มีลูกไม้ 40 ต้น ต้องซื้อ กระถางนิ้ว 40 ใบ ใช้พื้นที่วางอีกจำนวนหนึ่ง กับซื้อตะกร้าเพียง 1 อัน วางลูกไม้ได้ 40 ต้น หรือมากกว่า อย่างไหน ประหยัดพื้นที่มากกว่ากัน ถ้าไม่ซีเรียสเรื่องกระถางนิ้ว เลี้ยงในตะกร้าจะทำให้เราได้พื้นที่ปลูกกล้วยไม้ได้อีก จำนวนมหาศาลเชียวละครับ เอาไว้แตกรากดีผลิใบใหม่แล้วค่อยไปลงในกระเช้า 4 นิ้วเลย น่าจะดีกว่าไหมครับ ?


ภาพ กล้วยไม้ช้างที่ออกขวดแล้วนำมาเลี้ยงในตะกร้า ประหยัดพื้นที่ได้เยอะเชียวครับ

เคล็ดในการเลี้ยงไม้ในตะกร้า ฉบับ Orchidtropical
หลังจากดูภาพด้านบนแล้ว สังเกตุเห็นอะไรกันบ้างครับ หากไม่เห็นอะไร ฟังผมเฉลยเลยดีกว่า หลักการเลี้ยงไม้ ตะกร้าที่สวนชิเนนทร จะใช้โฟมรองพื้นตะกร้าก่อนครับ เสร็จแล้วจะนำสเฟกนั่มมอสปูบาง ๆ ทับอีกครั้ง หลังจาก นั้นจึงนำลูกไม้มานั่งทับอีกที สเฟกนั่มมอสจะช่วยเพิ่มความชื้น ขณะที่โฟมด้านล่างสุดจะเป็นตัวช่วยไม่ให้รากลูก ไม้ไปพันกับตัวตะกร้าครับ หากวางลูกไม้บนตะกร้าเลย และเลี้ยงไปเรื่อย ๆ รากของลูกไม้ที่แตกใหม่จะซุกซนพัน เกาะเกี่ยวตะกร้า พอถึงคิวจะขึ้นกระเช้า 4 นิ้ว คงต้องลำบากใจมานั่งแกะรากอีก ด้วยเหตุนี้เราจึงต้องตัดปัญหา นี้ด้วยการใช้โฟมเข้ามาช่วยนั่นเองครับ รากลูกไม้ที่เกาะโฟมจะแกะออกง่ายกว่าแกะตะกร้านะครับ !

เกร็ด : ก่อนจะมีการนำโฟมมาหนีบนิ้วไม้นิ้วนั้น ในอดีตจะใช้ออสมันดาครับ ข้อดีของออสมันดาคือ โปร่งและ ระบายน้ำได้ดี มันจึงทำให้ลูกไม้ยากที่จะป่วยเป็นโรคเน่า ในขณะที่เครื่องปลูกอื่น ๆ หากรดน้ำหนัก ๆ หรือในฤดูฝน ที่ฝนตกหนัก มันจะกักเก็กน้ำและความชื้นไว้มาก ลูกไม้จึงอวบน้ำเน่าตายกันยกรัง แต่กรณีของออสมันดามันกลับ ทำให้ลูกไม้โตวันโตคืนได้อย่างปกติ แต่ในปัจจุบัน ออสมันดาราคาสูงขึ้น จึงได้มีการนำโฟมมาทดแทน ซึ่งก็ให้ผลข้อ ดีเช่นดียวกับออสมันดาครับแต่จะมีข้อเสียตรงที่โฟมกักเก็บความชื้นได้น้อยกว่าออสมันดา ลูกไม้ที่หนีบด้วยโฟมจึง ค่อนข้างโตช้ากว่าหนีบด้วยวัสดุอื่น ๆ นั่นเอง ยิ่งถ้าเป็นพื้นที่ที่ไม่ค่อยมีความชื้นด้วยแล้ว การหนีบด้วยโฟมก็ เหมือนจะเป็นการทรมาณลูกไม้ด้วยการอดน้ำเสียมากกว่า